Άρθρο του Γιάννη Σταματόπουλου Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τις δαπάνες για την κάλυψη του αφορολόγητου ορίου

Του Γιάννη Σταματόπουλου,

Οικονομολόγου - Φορολογικού Συμβούλου,
Επιστημονικού Υπεύθυνου του Forin.gr,
Διδάκτορα του Παν. Πειραιώς

Πλησιάζουμε στο τέλος του φορολογικού έτους και οι φορολογούμενοι, εκτός από την καθημερινότητά τους στο χώρο εργασίας, οφείλουν να σκέπτονται και να λαμβάνουν υπόψη όλες τις παραμέτρους του φορολογικού περιβάλλοντος στο οποίο ζουν και δραστηριοποιούνται. Στο πλαίσιο αυτό, επιλέγουμε στο άρθρο μας αυτό να αναφερθούμε στον τρόπο προσδιορισμού του ύψους των δαπανών απόκτησης αγαθών και υπηρεσιών οι οποίες, εφόσον εξοφλούνται με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής, χρησιμοποιούνται για την κάλυψη του αφορολόγητου ορίου της κλίμακας φορολόγησης μισθωτών, συνταξιούχων και των κερδών από ατομική αγροτική επιχείρηση. Θεωρούμε ότι το άρθρο αυτό μπορεί να αποτελέσει μία τελευταία υπενθύμιση ούτως ώστε οι φορολογούμενοι, λίγο πριν τις αγορές των εορτών, να θυμηθούν τις σχετικές ρυθμίσεις της φορολογικής νομοθεσίας και να αποφύγουν κατά το δυνατόν να βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων κατά την εκκαθάριση των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος του τρέχοντος φορολογικού έτους.

Ξεκινώντας, υπενθυμίζουμε ότι το φορολογητέο εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις για το φορολογικό έτος 2017 υποβάλλεται σε φόρο, σύμφωνα με την ακόλουθη κλίμακα:

Με την ίδια κλίμακα αλλά αυτοτελώς (δηλαδή, διακριτά από τυχόν εισοδήματα από μισθούς ή συντάξεις) φορολογούνται και τα κέρδη από ατομική αγροτική επιχείρηση.

Επί του φόρου που προκύπτει βάσει της κλίμακας αυτής, υπολογίζεται μία μείωση φόρου, σύμφωνα με τα όσα ορίζονται στο άρθρο 16 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος. Η μείωση αυτή του φόρου εισοδήματος έχει ουσιαστικά αντικαταστήσει το γνωστό «αφορολόγητο» κλιμάκιο της κλίμακας φορολογίας εισοδήματος και προσδιορίζεται βάσει του αριθμού των εξαρτώμενων τέκνων του φορολογούμενου. 

Αναλυτικότερα, ο φόρος που προκύπτει βάσει της κλίμακας μισθωτών - συνταξιούχων μειώνεται κατά το ποσό:

• των 1.900 ευρώ για το φορολογούμενο χωρίς εξαρτώμενα τέκνα,
• των 1.950 ευρώ για το φορολογούμενο με ένα (1) εξαρτώμενο τέκνο,
• των 2.000 ευρώ για το φορολογούμενο με δύο (2) εξαρτώμενα τέκνα και
• των 2.100 ευρώ για το φορολογούμενο με τρία (3) εξαρτώμενα τέκνα και άνω

Η μείωση αυτή του φόρου υπολογίζεται όταν το φορολογητέο εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες και συντάξεις δεν υπερβαίνει το ποσό των 20.000 ευρώ. Εάν το ποσό του φόρου είναι μικρότερο των ποσών αυτών, η μείωση του φόρου περιορίζεται στο ποσό του αναλογούντος φόρου (δεν προκύπτει, δηλαδή, σε καμία περίπτωση, επιστροφή φόρου για το φορολογούμενο από αυτή την αιτία) Για φορολογητέο εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες και συντάξεις, το οποίο υπερβαίνει το ποσό των 20.000 ευρώ, το ποσό της μείωσης μειώνεται κατά 10 ευρώ ανά 1.000 ευρώ του φορολογητέου εισοδήματος από μισθούς και συντάξεις.

Για τους ασκούντες αγροτική επιχειρηματική δραστηριότητα, επισημαίνεται ότι η μείωση αυτή του φόρου εφαρμόζεται μόνο για τους κατ' επάγγελμα αγρότες, όπως αυτοί ορίζονται στην κείμενη νομοθεσία, εφόσον τουλάχιστον το πενήντα τοις εκατό (50%) του εισοδήματός τους προέρχεται από αγροτική δραστηριότητα.

Παράδειγμα: Έστω φορολογούμενος ο οποίος αποκτά κατά το φορολογικό έτος 2017 εισόδημα από μισθούς ποσού 22.000 €. Επί του ποσού αυτού και βάσει της κλίμακας φορολογίας εισοδήματος, υπολογίζεται αρχικός φόρος ύψους 4.980 € (4.400 + 580). Εάν υποτεθεί ότι ο συγκεκριμένος φορολογούμενος έχει δύο (2) εξαρτώμενα τέκνα, τότε δικαιούται μείωσης φόρου 1.980 € (2.000 – 20). Κατά συνέπεια, ο φόρος εισοδήματος για το συγκεκριμένο μισθωτό θα ανέλθει τελικώς στο ποσό των 3.000 € (4.980 – 1.980).

Είναι προφανές ότι η μείωση του φόρου εισοδήματος είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τη φορολογική ελάφρυνση των μισθωτών, συνταξιούχων και των κατ’ επάγγελμα αγροτών. Ποια, όμως, είναι η προϋπόθεση προκειμένου ο φορολογούμενος να διατηρήσει τη μείωση αυτή του φόρου εισοδήματος;

Θα μπορούσαμε εν συντομία να απαντήσουμε ότι προκειμένου να διατηρηθεί η μείωση του φόρου εισοδήματος απαραίτητη προϋπόθεση είναι η πραγματοποίηση δαπανών οι οποίες να έχουν εξοφληθεί με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής.

Παραθέτουμε στη συνέχεια σε δέκα θέματα σε μορφή ερώτησης – απάντησης όσα πρέπει να γνωρίζετε σε σχέση με τις δαπάνες που πρέπει να έχουν εξοφληθεί με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής προκειμένου να ληφθούν υπόψη για την κάλυψη του αφορολογήτου ορίου.

1. Πώς προσδιορίζεται το ποσό των δαπανών με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής

Το ελάχιστο ποσό των δαπανών απόκτησης αγαθών και λήψης υπηρεσιών που πρέπει να έχουν εξοφληθεί με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής προσδιορίζεται ως ποσοστό του φορολογητέου εισοδήματος του φορολογούμενου, σύμφωνα με την ακόλουθη κλίμακα:

Παράδειγμα: Έστω φορολογούμενος με φορολογητέο εισόδημα 22.000 ευρώ. Θα πρέπει κατά το φορολογικό έτος 2017 να έχει πραγματοποιήσει δαπάνες οι οποίες να έχουν εξοφληθεί με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής ποσού 2.800€ (10.000 x 10% + 12.000 x 15%).

2. Τι συμβαίνει αν δεν καλύπτεται το ελάχιστο απαιτούμενο ποσό δαπανών με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής

Αν δεν καλύπτεται το ελάχιστο απαιτούμενο ποσό της παραπάνω κλίμακας, τότε ο φόρος προσαυξάνεται κατά το ποσό που προκύπτει από τη θετική διαφορά μεταξύ του απαιτούμενου και του δηλωθέντος ποσού, πολλαπλασιαζόμενης με συντελεστή 22%.

Παράδειγμα: Έστω ότι ο φορολογούμενος του προηγούμενου παραδείγματός μας αγνόησε τη σχετική φορολογική του υποχρέωση και δεν πραγματοποίησε καμία δαπάνη που να εξοφλήθηκε με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής. Ο φορολογούμενος αυτός θα επιβαρυνθεί με μία προσαύξηση φόρου ίση με 616 ευρώ (2.800 x 22%)

3. Ποια θεωρούνται ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής

Ως ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής νοούνται:

• κάρτες και μέσα πληρωμής με κάρτες (χρεωστικές ή πιστωτικές κάρτες, προπληρωμένες κάρτες),
• πληρωμές μέσω λογαριασμού τραπεζών, ιδρυμάτων πληρωμών κ.λπ. (μεταφορά πίστωσης, εντολές άμεσης χρέωσης, πάγιες εντολές)
• πληρωμές μέσω ηλεκτρονικής τραπεζικής (e-banking), ηλεκτρονικού πορτοφολιού (e-wallet) κ.λπ.

Προσοχή: για τη διατήρηση της μείωσης του φόρου λαμβάνονται υπόψη επίσης και οι δαπάνες που εξοφλούνται με μετρητά σε γκισέ ή σε easy-pay μηχάνημα προς τις τράπεζες, τα ιδρύματα πληρωμών κ.λπ.

4. Ποιες δαπάνες λαμβάνονται υπόψη για τη μείωση του φόρου

Οι δαπάνες αγοράς αγαθών και λήψης υπηρεσιών λαμβάνονται υπόψη για τη μείωση του φόρου εισοδήματος, εφόσον περιλαμβάνονται στις ομάδες 1 έως 12 του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (βλ. εξαιρέσεις στο επόμενο ερώτημα).

Ενδεικτικά, μεταξύ των δαπανών που λαμβάνονται υπόψη για τη μείωση του φόρου εισοδήματος, μπορούμε να επισημάνουμε τις δαπάνες για διατροφή, ποτά, καπνό, ένδυση, υπόδηση, επισκευή και συντήρηση κατοικίας, ύδρευση, ηλεκτρισμό, πετρέλαιο θέρμανσης, έπιπλα, διακοσμητικά είδη, είδη νοικοκυριού, επικοινωνίες (σταθερή – κινητή τηλεφωνία, πρόσβαση στο internet), εκπαίδευση, παιχνίδια και χόμπι, πολιτιστικές δραστηριότητες, ξενοδοχεία, καφέ και εστιατόρια.

Ειδικής αναφοράς χρήζουν τα έξοδα ιατρικής, νοσοκομειακής και φαρμακευτικής περίθαλψης τα οποία προσμετρώνται μαζί με τις παραπάνω δαπάνες για τους σκοπούς της μείωσης του φόρου εισοδήματος. Επισημαίνουμε ότι τα έξοδα αυτά δεν οδηγούν, από 1.1.2017, σε ειδική μείωση φόρου εισοδήματος.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά ποια αγαθά και υπηρεσίες κατατάσσονται στις Ομάδες 1-12 του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. πατώντας εδώ.

Τονίζεται ότι λαμβάνονται υπόψη οι ανωτέρω δαπάνες απόκτησης αγαθών και λήψης υπηρεσιών εφόσον έχουν πραγματοποιηθεί:

• στην ημεδαπή
• σε κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή
• σε χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ) (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία)

5. Ποιες δαπάνες δεν λαμβάνονται υπόψη για τη μείωση του φόρου

Αντιθέτως, δεν λαμβάνονται υπόψη για τη μείωση του φόρου εισοδήματος:

• Η δαπάνη ενοικίων
• Η δαπάνη για τα τέλη κυκλοφορίας
• Η δαπάνη αγοράς οχημάτων, πλην των ποδηλάτων
• Η δαπάνη αγοράς σκαφών, αεροπλάνων και αεροσκαφών

Αυτονόητο είναι ότι στις εν λόγω δαπάνες δεν περιλαμβάνονται επίσης δαπάνες που δεν κατατάσσονται στις ομάδες 1-12 του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της ΕΛ.ΣΤΑΤ..

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά ποια αγαθά και υπηρεσίες κατατάσσονται στις Ομάδες 1-12 του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. πατώντας εδώ.

6. Πώς αποδεικνύεται η εκπλήρωση της υποχρέωσης πραγματοποίησης δαπανών με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής

Ως αποδεικτικό μέσο για την εκπλήρωση της υποχρέωσης πραγματοποίησης δαπανών οι οποίες έχουν εξοφληθεί με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής γίνεται δεκτό κάθε πρόσφορο μέσο όπως ενδεικτικά αλλά όχι περιοριστικά, η κατάσταση κίνησης τραπεζικού λογαριασμού (bank statement) ή το αντίγραφο κίνησης τραπεζικού λογαριασμού, η αναλυτική εικόνα καρτών, τα αποδεικτικά κατάθεσης ή εξόφλησης, το αντίγραφο του τερματικού μηχανήματος (POS) κ.λπ..

Επισημαίνεται ότι βάσει των γενικών διατάξεων δεν απαιτείται η συλλογή αποδείξεων.

7. Πώς αντιμετωπίζονται οι περιπτώσεις κοινών τραπεζικών λογαριασμών ή πιστωτικών καρτών

Στις περιπτώσεις κοινών τραπεζικών λογαριασμών σε τράπεζες ή πιστωτικών καρτών με κύριους και πρόσθετους δικαιούχους, οι πραγματικοί δικαιούχοι, οι οποίοι καθορίζονται με βάση τις πραγματικές περιστάσεις, μπορούν να χρησιμοποιούν τους εν λόγω λογαριασμούς ανάλογα με τις πραγματοποιούμενες δαπάνες τους.

8. Πώς προσδιορίζονται οι δαπάνες με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής μεταξύ των συζύγων;

Το ποσό των δαπανών δηλώνεται ατομικά από κάθε σύζυγο ή από κάθε μέρος συμφώνου συμβίωσης. Σε περίπτωση που καλύπτεται το απαιτούμενο ποσό δαπανών από οποιονδήποτε εκ των δυο συζύγων ή μερών συμφώνου συμβίωσης, το τυχόν πλεονάζον ποσό δύναται κατά την εκκαθάριση να μεταφερθεί στον άλλο σύζυγο ή στο άλλο μέρος συμφώνου συμβίωσης για τυχόν κάλυψη του ελάχιστα απαιτούμενου ποσού δαπανών.

9. Πότε προβλέπεται προαιρετικά η υποχρέωση συγκέντρωσης (χάρτινων) αποδείξεων

Εξαιρετικά, αντί της πραγματοποίησης δαπανών με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής, επιτρέπεται η συγκέντρωση (χάρτινων) αποδείξεων ίσης αξίας (οι οποίες φυλάσσονται για τυχόν μελλοντικό έλεγχο) για τις ακόλουθες ομάδες φορολογουμένων:

• τους φορολογούμενους 70 ετών και άνω (όσοι, δηλαδή, έχουν γεννηθεί έως και την 31.12.1947),
• τα άτομα με αναπηρία 80% και άνω
• τους φορολογούμενους που κατοικούν μόνιμα σε χωριά με πληθυσμό έως 500 κατοίκους και σε νησιά με πληθυσμό κάτω των 3.100 κατοίκων, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, εκτός αν πρόκειται για τουριστικούς τόπους.
• τους φορολογούμενους που δεν έχουν εισόδημα από καμία κατηγορία ή έχουν εισόδημα μόνο από κεφάλαιο ή/και από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου και το τεκμαρτό τους εισόδημα δεν υπερβαίνει το ποσό των 9.500 ευρώ, σύμφωνα με την περ. α' της παρ. 1 του άρθρου 34 του ν.4172/2013.
• τους φορολογούμενους που είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ, για τη διαφορά που προκύπτει μεταξύ του τεκμαρτού και του συνολικού εισοδήματος τους, σύμφωνα με την περ.δ' της παρ. 1 του άρθρου 34 του ν.4172/2013.
• τους φορολογούμενους που είναι δικαιούχοι Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης (ΚΕΑ).
• τους υπηρετούντες την υποχρεωτική στρατιωτική τους θητεία
• τους φορολογούμενους που βρίσκονται σε κατάσταση μακροχρόνιας νοσηλείας (πέραν των 6 μηνών)
• τους δημόσιους λειτουργούς και δημόσιους υπαλλήλους που υπηρετούν στην αλλοδαπή, καθώς και τους φορολογικούς κατοίκους Ελλάδας που διαβιούν ή εργάζονται στην αλλοδαπή
• τους ανηλίκους που υποχρεούνται σε υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος και φορολογούνται με την κλίμακα των μισθωτών και συνταξιούχων.

10. Ποιοι εξαιρούνται από την υποχρέωση χρήσης ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής και προσκόμισης αποδείξεων για την πραγματοποίηση δαπανών

Εξαιρούνται από την υποχρέωση χρήσης ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής και προσκόμισης αποδείξεων για την πραγματοποίηση δαπανών, οι υπάλληλοι του Υπουργείου Εξωτερικών, οι στρατιωτικοί, εφόσον υπηρετούν στην αλλοδαπή, οι υπηρετούντες στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσοι διαμένουν σε οίκο ευγηρίας και σε ψυχιατρικό κατάστημα και οι φυλακισμένοι.

Παραθέτουμε, τέλος, προς μελλοντική αναφορά τις σχετικές διατάξεις, αποφάσεις και εγκυκλίους απ’ όπου πηγάζουν όσα προαναφέρθηκαν στο παρόν άρθρο:

• Άρθρο 15 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος «Φορολογικός Συντελεστής»
• Άρθρο 16 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος «Μείωση φόρου εισοδήματος»
• ΠΟΛ. 1005/2017: Καθορισμός δαπανών για τις οποίες απαιτείται η χρήση ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής ή/και συλλογής αποδείξεων για το φορολογικό έτος 2017
• ΠΟΛ. 1062/2017: Διευκρινίσεις για την εφαρμογή της παραγράφου 3 του άρθρου 16 του ν.4172/2013 καθώς και της ΑΥΟ ΠΟΛ. 1005/2017 (ΦΕΚ Β’145) σχετικά με τη μείωση του φόρου εισοδήματος.