ΕΕΑ Πρακτικός οδηγός: Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης

Μικρές επιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελματίες και φυσικά πρόσωπα έχουν τη δυνατότητα από την 1η Ιουνίου 2021 να ρυθμίσουν τις οφειλές τους προς τράπεζες, διαχειριστές δανείων, δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία, είτε μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών ή μέσω της διαδικασίας της εξυγίανσης.

Σημειώνεται ότι η διαδικασία εξυγίανσης συνοδεύεται υποχρεωτικά από επιχειρηματικό σχέδιο με χρονική διάρκεια ίση με αυτή της συμφωνίας, το οποίο εγκρίνεται από τους συμβαλλόμενους.

Οι νομικοί συνεργάτες των επιμελητηρίων δέχονται όλο και πιο συχνά ερωτήματα σχετικά με το θέμα και με άρθρα τους υπενθυμίζουν τους όρους της νομοθεσίας ενώ οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητήσουν απαντήσεις για όλες τις ερωτήσεις τους στην ηλεκτρονική σελίδα της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους.

«Πρακτικός Οδηγός: Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης» δημοσιεύτηκε και στην ηλεκτρονική σελίδα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών από τη νομική συνεργάτη του επιμελητηρίου Σουζάνα Κλημεντίδη.

Όπως αναφέρεται, η διαδικασία εξυγίανσης αποτελεί συλλογική προπτωχευτική διαδικασία, που αποσκοπεί στη διατήρηση, αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση της επιχείρησης υπό την προϋπόθεση ότι πληρούται η αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης των πιστωτών.

Ως «Αρχή μη χειροτέρευσης» νοείται κάποιος μη συναινών πιστωτής να μην βρεθεί, σε χειρότερη θέση από τη θέση στην οποία θα βρισκόταν σε περίπτωση πτώχευσης του οφειλέτη.

Δικαιούχοι είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα - οφειλέτες που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα με έδρα στην Ελλάδα ή που βρίσκονται σε παρούσα ή επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης ληξιπρόθεσμων χρηματικών υποχρεώσεων στο σύνολό τους, ή απλώς υπάρχει πιθανότητα αφερεγγυότητάς τους.

Αρμόδιο δικαστήριο είναι το Πολυμελές Πρωτοδικείο, το οποίο δικάζει με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας και οι αποφάσεις δεν υπόκεινται σε τακτικά ή έκτακτα ένδικα μέσα, εκτός αν ορίζεται αλλιώς.

Προϋποθέσεις

1. Συμφωνία Εξυγίανσης με πρωτοβουλία οφειλέτη:

• Αναγκαία η παροχή συναίνεσης των θιγόμενων πιστωτών, οι οποίοι εκπροσωπούν περισσότερο από το 50% των απαιτήσεων που έχουν ειδικό προνόμιο (υποθήκη, προσημείωση υποθήκης, ενέχυρο κ.α.) και περισσότερο από το 50% των λοιπών απαιτήσεων, σε κάθε περίπτωση όσων θίγονται από τη συμφωνία εξυγίανσης.
• Θεωρείται ότι δεν θίγεται η απαίτηση ενός πιστωτή όταν, κατά τη συμφωνία εξυγίανσης, δεν επηρεάζεται η νομική κατάσταση που είχε πριν από την επικύρωση της συμφωνίας εξυγίανσης.
• Ο υπολογισμός του ποσοστού πλειοψηφίας για τη συναίνεση των πιστωτών υπολογίζεται με βάση την Κατάσταση Πιστωτών, η οποία πρέπει να επισυνάπτεται στη συμφωνία, να συμπεριλαμβάνει όλους τους πιστωτές, ανεξαρτήτως προνομίων, που είχαν απαιτήσεις έστω και μη ληξιπρόθεσμες κατά του οφειλέτη και να έχει ημερομηνία όχι προγενέστερη των 3 ημερολογιακών μηνών από την ημερομηνία υποβολής της συμφωνίας στο δικαστήριο.
• δεν λαμβάνονται υπόψη οι πάσης φύσης απαιτήσεις υπό αίρεση.

2. Συμφωνία Εξυγίανσης με αποκλειστική πρωτοβουλία πιστωτών που συγκεντρώνουν την απαραίτηση πλειψηφία και χωρίς τη σύμπραξη του οφειλέτη, μόνο στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• εφόσον ο οφειλέτης βρίσκεται, κατά τον χρόνο σύναψης της συμφωνίας, σε παύση πληρωμών ή,
• αν πρόκειται για κεφαλαιουχική εταιρία, εφόσον το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων του οφειλέτη είναι κατώτερο του 1/10 του κεφαλαίου της εταιρείας, ή
• εφόσον ο οφειλέτης δεν έχει υποβάλει προς καταχώρηση οικονομικές καταστάσεις 2 τουλάχιστον διαδοχικών χρήσεων, ή,
• αν πρόκειται για εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις λύσης της.

3. Στην περίπτωση συναίνεσης οφειλέτη και σύμπραξης μετόχων (συνέλευση των μετόχων):

• Αν ο οφειλέτης είναι νομικό πρόσωπο, η συναίνεσή του στη συμφωνία εξυγίανσης παρέχεται αποκλειστικά με απόφαση της διοίκησης και όχι με απόφαση των εταίρων (ΓΣ), ακόμα και σε περίπτωση που σύμφωνα με το νόμο απαιτείται απόφαση εταίρων (π.χ αύξηση κεφαλαίου,, μεταβίβαση ακινήτου της εταιρίας).
• Αν απαιτείται κατ' εξαίρεση σύμπραξη ή συναίνεση των εταίρων, το δικαστήριο έχει την ευχέρεια να διορίσει ειδικό εντολοδόχο, με την εξουσία να συγκαλέσει γενική συνέλευση και να ασκήσει το δικαίωμα παράστασης και ψήφου εκείνων των μετόχων ή εταίρων του οφειλέτη που δεν συμπράττουν.
• Οι μη συμπράττοντες μέτοχοι ή εταίροι διατηρούν δικαίωμα αποζημίωσης έναντι της εταιρίας και των πιστωτών, σε περίπτωση που στο πλαίσιο διαγνωστικής δίκης αποδειχθεί ότι μετά την εκκαθάριση θα απέμενε υπολειμματική αξίωσή τους

4. Συναίνεση δημόσιου και δημόσιων φορέων:

• Το δημόσιο, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, δημόσιες επιχειρήσεις και φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, συναινούν στη σύναψη συμφωνίας εξυγίανσης με μόνη την υπογραφή της συμφωνίας.
• Θεωρείται ότι συναινούν ακόμα κι αν δεν υπογράψουν τη συμφωνία, σε περίπτωση που πληρούνται οι ακόλουθες προυποθέσεις:

α) όταν η βεβαιωμένη βασική οφειλή προς αυτά κατά τον χρόνο υπογραφής της συμφωνίας εξυγίανσης δεν υπερβαίνει το ποσό των 15.000.000 ευρώ,

β) όταν βεβαιώνεται από έκθεση εμπειρογνώμονα ότι δεν θα περιέλθουν σε χειρότερη θέση ως προς τις απαιτήσεις τους κατά τον χρόνο υπογραφής της συμφωνίας, από τη θέση στην οποία θα περιέρχονταν σε περίπτωση πτώχευσης, και

γ) όταν σύμφωνα με έκθεση εμπειρογνώμονα, οι βεβαιωμένες απαιτήσεις τους είναι ποσό μικρότερο από το σύνολο των απαιτήσεων των ιδιωτών πιστωτών.

Η συμφωνία εξυγίανσης

Η συμφωνία εξυγίανσης μπορεί να έχει ως αντικείμενο οποιαδήποτε ρύθμιση αφορά στην οικονομική κατάσταση (ενεργητικό ή παθητικό) του οφειλέτη. Ο νόμος προβλέπει ειδικότερα τις κάτωθι ρυθμίσεις:

• Απεριόριστη μεταβολή των όρων των υποχρεώσεων του οφειλέτη προς το σύνολο των πιστωτών, συμπεριλαμβανομένων και τρεχουσών ή συναφθεισών ρυθμίσεων με φορείς του δημοσίου ή φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης.(π.χ. μεταβολή χρόνου εκπλήρωσης, μεταβολή επιτοκίου κ.α.),
• Κεφαλαιοποίηση υποχρεώσεων του οφειλέτη με έκδοση μετοχών κάθε είδους ή κατά περίπτωση εταιρικών μεριδίων,
• Ρύθμιση των σχέσεων των πιστωτών μεταξύ τους μετά την επικύρωση της συμφωνίας (ενδεικτικά δυνατότητα αποποληρωμής μιας κατηγορίας πιστωτών μόνο εφόσον ικανοποιηθεί πλήρως μια άλλη κατηγορία, ρύθμιση θεμάτων διοίκησης της επιχείρησης του οφειλέτη μετά την κεφαλαιοποίηση απαιτήσεων των πιστωτών),
• Μείωση απαιτήσεων έναντι του οφειλέτη,
• εκποίηση περιουσιακών στοιχείων ή μέρους τους, καταβολή επιπλέον ποσών σε περίπτωση καλυτέρευσης της οικονομικής θέσης του οφειλέτη,
• Ανάθεση διαχείρισης της επιχείρησης του οφειλέτη σε τρίτο με βάση οποιαδήποτε έννομη σχέση περιλαμβανομένης ενδεικτικά της εκμίσθωσης ή της σύμβασης διαχείρισης,
• Μεταβίβαση επιχείρησης (ή μέρους της) σε τρίτο,
• Αναστολή ατομικών και συλλογικών διώξεων των πιστωτών,
• Λήψη ενδιάμεσης ή νέας χρηματοδότησης,
• Διορισμός προσώπου που θα επιβλέπει την εκτέλεση τω όρων της συμφωνίας.
• Καταβολή συμπληρωματικών ποσών προς εξόφληση απαιτήσεων σε περίπτωση βελτίωσης της οικονομικής θέσης του οφειλέτη

Διαδικασία δικαστικής επικύρωσης

Η συμφωνία εξυγίανσης συνάπτεται με ιδιωτικό έγγραφο [εκτός αν οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνονται απαιτούν σύνταξη δημοσίου εγγράφου (π.χ. τροποποίηση καταστ. ΕΠΕ)] και συνοδεύεται από επιχειρηματικό σχέδιο, ενώ σε καμία περίπτωση δεν ισχύει αν δεν επικυρωθεί από το δικαστήριο (εκτός αν κατά τη βούληση των συμβαλλομένων το σύνολο ή μέρος των όρων της ισχύουν μεταξύ τους και χωρίς την επικύρωση κατά τις διατάξεις του κοινού δικαίου), σύμφωνα με τα παρακάτω:

• Κατάθεση αίτησης επικύρωσης στο Πολυμελές Πρωτοδικείο της περιφέρειας του οποίου ο οφειλέτης έχει το κέντρο των κύριων συμφερόντων του, είτε από τους πιστωτές (όταν δεν υπάρχει σύμπραξη οφειλέτη), είτε από τον οφειλέτη.

Απαραίτητα τυπικά στοιχεία είναι η ταυτότητα του οφειλέτη, οικονομικά στοιχεία (ενεργητικού-παθητικού), περιγραφή των μερών και των απαιτήσεων που επηρεάζονται, κατηγορίες πιστωτών, περιγραφή των όρων της προτεινόμενης ρύθμισης.

Συνοδευτικά έγγραφα είναι:

• Συμφωνία, χρηματοοικονομικές καταστάσεις, κατάσταση πιστωτών, βεβαιώσεις χρεών προς το Δημόσιο ή και άλλα έγγραφα κατά περίπτωση
• Έκθεση εμπειρογνώμονα, η οποία περιέχει οικονομική ανάλυση της συνδρομής των όρων της συμφωνίας, καθώς και βεβαίωση για την εγκυρότητα των στοιχείων της κατάστασης πιστωτών (Ουσιαστικά αναλύει στον δικαστή οικονομικές προϋποθέσεις βιωσιμότητας του οφειλέτη).
• Ειδικά στην περίπτωση που η συμφωνία συνάπτεται χωρίς τη σύμπραξη οφειλέτη, συνυποβάλλεται και αίτηση πτώχευσης, η οποία αν δεν υποβληθεί συνεπάγεται το απαράδεκτο της αίτησης επικύρωσης, σε περίπτωση που ο οφειλέτης βρίσκεται ήδη σε παύση πληρωμών.

Στη συνέχεια η διαδικασία έχει ως εξής:

• Η αίτηση επικύρωσης συζητείται εντός διμήνου από της υποβολή της.
• Στη σχετική συζήτηση κλητευεται υποχρεωτικά τουλάχιστον 20 μέρες πριν ο οφειλέτης, στην περίπτωση που η συμφωνία συνήφθη με αποκλειστική πρωτοβουλία των πιστωτών, άλλως η συζήτηση είναι απαράδεκτη
• Η αίτηση δημοσιοποιείται εντος 5 ημερών στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας. Αν είναι γνωστή η ηλεκτρονική διεύθυνση των θιγόμενων μερών, ο αιτών οφείλει να ειδοποιήσει εντός 20 ημερών από τη δημοσιοποίηση και όχι αργότερα από 2 ημέρες πριν τη συζήτηση της αίτησης.
• Επιπλέον, δύναται να παρέμβει προφορικά οποισδήποτε έχει έννομο συμφέρον και ιδίως εκπρόσωπος των εργαζομένων, ενώ ο δικαστής δύναται να κλητεύσει οποιοδήποτε πρόσωπο, εφόσον το κρίνει απαραίτητο.
• Εφόσον υπάρχουν απαιτήσεις προς το δημόσιο και άλλους δημόσιους φορείς, διατάσσεται υποχρεωτικά η κλήτευσή τους.

Αποτελέσματα κατάθεσης της αίτησης

Από την κατάθεση της αίτησης μέχρι την έκδοση απόφασης και για διάστημα που δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 4 μήνες, ισχύουν για τον οφειλέτη (με δυνατότητα επέκτασης και για τον εγγυητή ή συνοφειλέτες) τα εξής:

• Αυτόματη αναστολή ατομικών και συλλογικών μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης απαιτήσεων που έχουν γεννηθεί μέχρι την έκδοση απόφασης. Συνεπώς επιτρέπεται κατάθεση-εκδίκαση αγωγών ή απλή επίδοση διαταγής πληρωμής.
• Αναστολή δυνατότητας λήψης ασφαλιστικών μέτρων ( (κατάσχεση, προσημείωση, αφαίρεσης ή μετακίνησης κινητών πραγμάτων της επιχείρησης)
• Απαγόρευση διάθεσης ακινήτων και εξοπλισμού της επιχείρησης του οφειλέτη
• Αναστολή προθεσμιών και παραγραφής των απαιτήσεων των πιστωτών, καθώς και των δικαιωμάτων των εγγυητων και συνοφειλετών,
• Ενδεχομένως και απαγόρευση (με δικαστική απόφαση) καταγγελίας συμβάσεων
• Απαγόρευση συμψηφισμού απαιτήσεων που γεννήθηκαν πριν την κατάθεση της αίτησης.

Επικύρωση συμφωνίας

Το δικαστήριο επικυρώνει τη συμφωνία εφόσον έχει υπογραφεί από τον οφειλέτη και τις απαιτούμενες πλειοψηφίες των πιστωτών ή μόνο από τους πιστωτές (σε περίπτωση που δεν υπάρχει σύμπραξη οφειλέτη).

Αν δεν υπάρχουν οι απαραίτητες πλειοψηφίες, η συμφωνία επικυρώνεται όταν:

• Έχει εγκριθεί από πιστωτές που εκπροσωπούν περισσότερο από το 60% του συνόλου των απαιτήσεων κατά του οφειλέτη και περισσότερο από το 50% των απαιτήσεων με ειδικό προνόμιο
• Οι θιγόμενοι πιστωτές που δεν έχουν συναινέσει, έχουν ευνοικότερη μεταχείριση σε σχέση με άλλους πιστωτές που δεν έχουν προτεραιότητα
• Καμία κατηγορία θιγόμενων μερών δεν μπορεί να λάβε αξία μεγαλύτερη της συνολικής απαίτησής της προς τον οφειλέτη
• Ειδικά για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, η συμφωνία πρέπει να έχει προταθεί από τον οφειλέτη ή να εξασφαλίζεται η συναίνεσή του,

Επιπλέον απαιτείται σε κάθε περίπτωση:

• Πιθανολόγηση της βιωσιμότητας της επιχείρησης και της μη χειροτέρευσης της θέσης των πιστωτών από τη συμφωνία
• Η μη ύπαρξη δόλου ή μη παραβίαση αναγκαστικού δικαίου, ιδίως του δικαίου του ανταγωνισμού
• Ισότιμη μεταχείριση όλων των πιστωτών
• Συναίνεση οφειλέτη ή έλλειψη παρέμβασης μέχρι τη συζήτηση της αίτησης επικύρωσης κατά της αποδοχής της (στις περιπτώσεις που η συμφωνία υπογράφεται αποκλειστικά από τους πιστωτές), ή παρέμβαση χωρίς απόδειξη της χειροτέρευσης της νομικής και οικονομικής του κατάστασης.

Το Δικαστήριο δεν επικυρώνει όταν:

• Δεν πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις
• Πιθανολογείται ότι με τη συμφωνία εξυγίανσης θα εξακολουθεί να υπάρχει παύση πληρωμών, οπότε και κηρύσσει την πτώχευση, αν έχει ήδη κατατεθεί σχετική αίτηση.

Σημειώνεται ότι προβλέπεται η δυνατότητα τριτανακοπής κατά επικύρωσης από μη διάδικο (30μέρες από δημοσίευση σε μητρώο).

Αποτελέσματα επικύρωσης της αίτησης

Τα αποτελέσματα επικύρωσης της αίτησης είναι:

• Δέσμευση του συνόλου των πιστωτών, ακόμη κι εκείνων των οποίων οι απαιτήσεις δεν έχουν συμπεριληφθεί στη συμφωνία, εφόσον έχοουν γεννηθεί μέχρι την έκδοση της απόφασης.
• Περιορισμός των υποχρεώσεων των εγγυητών ή συνοφειλετών μέχρι το ποσό της απαίτησης που ρυθμίζεται, μόνο με συναίνεση πιστωτών.
• Ευθύνη οφειλέτη απέναντι σε εγγυητή ή συνοφειλέτη, σε περίπτωση που ικανοποίησαν απαιτήσεις πιστωτών (δικαίωμα αναγωγής).
• Επαναφορά της δυνατότητας εκδοσης επιταγών.
• Αναστολή ποινικής δίωξης για τα εγκλήματα έκδοσης ακάλυπτης επιταγής και καθυστέρησης καταβολής οφειλών προς ασφαλιστικά ταμεία παύει να ισχύει, εφόσον οι σχετικές πράξεις τελέστηκαν πριν από την υποβολή της αίτησης επικύρωσης.
• Ενημερότητα των ρυθμιζόμενων οφειλών προς το Δημόσιο και Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης.
• Άρση κατασχέσεων (εφόσον αυτό προβλέπεται στη συμφωνία)
• Η συμφωνία εξυγίανσης αποτελεί εκτελεστό τίτλο.

Άλλες δυνατότητες

Σε περίπτωση απόρριψης της αίτησης επικύρωσης, υπάρχει δυνατότητα έφεσης μόνο από τον αιτούντα.

Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα τροποποίησης της επικυρωθείσας συμφωνίας εξυγίανσης (αίτηση μεταρρύθμισης), εφόσον υπάρχει μεταγενέστερη συμφωνία όλων των μερών και σχετική έκθεση εμπειρογνώμονα. Κατά τη διαδικασία αυτή επιτρέπεται μόνο παρέμβαση, ενώ κατά της απόφασης που απορρίπτει την αίτηση επιτρέπεται έφεση μόνο από τον αιτούντα και όχι τριτανακοπή.

Ακόμη, υπάρχει η δυνατότητα ακύρωσης της συμφωνίας εξυγίανσης, αν αποδειχθεί δόλος του οφειλέτη ή συμπαιγνία του με πιστωτή ή τρίτο και ιδίως λόγω απόκρυψης του ενεργητικού ή διόγκωσης του παθητικού. Με την απόφαση ακύρωσης οι πιστωτές αποδεσμεύονται από τη συμφωνία, ενώ ο οφειλέτης αποδεσμεύεται μόνο εφόσον δεν υπάρχει καλόπιστος τρίτος που απέκτησε περιουσιακό δικαίωμα δυνάμει της συμφωνίας.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ