Ευρωπαϊκή Επιτροπή Σύσταση σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 της Ελλάδας και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας 2022 της Ελλάδας

ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 της Ελλάδας και τη διατύπωση γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας 2022 της Ελλάδας

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως το άρθρο 121 παράγραφος 2 και το άρθρο 148 παράγραφος 4,

Έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 1997, για την ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και την εποπτεία και τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών [1], και ιδίως το άρθρο 5 παράγραφος 2,

Έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Νοεμβρίου 2011, σχετικά με την πρόληψη και τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών [2], και ιδίως το άρθρο 6 παράγραφος 1,

Έχοντας υπόψη τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής,

Έχοντας υπόψη τα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,

Έχοντας υπόψη τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου,

Έχοντας υπόψη τη γνώμη της επιτροπής απασχόλησης,

Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Οικονομικής και Δημοσιονομικής Επιτροπής,

Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας,

Έχοντας υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής,

Εκτιμώντας τα ακόλουθα:

(1) Ο κανονισμός (ΕΕ) 2021/241 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου [3], με τον οποίο θεσπίστηκε ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, άρχισε να ισχύει στις 19 Φεβρουαρίου 2021. Ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παρέχει χρηματοδοτική στήριξη για την πραγματοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων, που συνεπάγεται δημοσιονομική ώθηση χρηματοδοτούμενη από την Ένωση. Συμβάλλει στην οικονομική ανάκαμψη και στην υλοποίηση βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που ενισχύουν την ανάπτυξη, ιδίως για την προώθηση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα και τη δυνητική ανάπτυξη των οικονομιών των κρατών μελών. Συμβάλλει επίσης στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και στην τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η μέγιστη χρηματοδοτική συνεισφορά ανά κράτος μέλος στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας [επικαιροποιήθηκε] την/στις [XX] Ιουνίου 2022, σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241.

(2) Στις 24 Νοεμβρίου 2021, η Επιτροπή ενέκρινε την ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών 2022. Ελήφθη δεόντως υπόψη η επιβεβαιωθείσα κοινή δέσμευση της κοινωνικής συνόδου κορυφής του Πόρτο, του Μαΐου του 2021, για την περαιτέρω υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων που διακηρύχθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή στις 17 Νοεμβρίου 2017. Στις 25 Μαρτίου 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τις προτεραιότητες της ετήσιας έρευνας για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2022. Στις 24 Νοεμβρίου 2021, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης, στην οποία η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των κρατών μελών για τα οποία απαιτείται εμπεριστατωμένη επισκόπηση [4]. Την ίδια ημερομηνία, η Επιτροπή ενέκρινε επίσης σύσταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ, η οποία εκδόθηκε από το Συμβούλιο στις 5 Απριλίου 2022, καθώς και την πρόταση σχετικά με την κοινή έκθεση για την απασχόληση 2022 όπου αναλύεται η εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση και των αρχών του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο στις 14 Μαρτίου 2022.

(3) Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μετά την παγκόσμια πανδημία, μετέβαλε σημαντικά το γεωπολιτικό και οικονομικό πλαίσιο. Ο αντίκτυπος της εισβολής στις οικονομίες των κρατών μελών έγινε αισθητός, για παράδειγμα με την αύξηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων και τις προοπτικές ασθενέστερης ανάπτυξης. Οι υψηλότερες τιμές της ενέργειας επιβαρύνουν ιδίως τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά που βιώνουν ενεργειακή φτώχεια ή κινδυνεύουν από αυτήν. Η ΕΕ διαπιστώνει επίσης μια άνευ προηγουμένου εισροή ανθρώπων που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Στο πλαίσιο αυτό, στις 4 Μαρτίου 2022, ενεργοποιήθηκε [5] για πρώτη φορά η οδηγία για την προσωρινή προστασία, η οποία παρέχει στους εκτοπισθέντες από την Ουκρανία το δικαίωμα νόμιμης διαμονής στην ΕΕ, καθώς και πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, στην αγορά εργασίας, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στη στέγαση και στην κοινωνική πρόνοια.

(4) Λαμβανομένης υπόψη της ταχέως μεταβαλλόμενης οικονομικής και γεωπολιτικής κατάστασης, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο συνεχίζει τον εκτεταμένο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης το 2022, ενώ παράλληλα εξελίσσεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις εφαρμογής του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, όπως περιγράφεται στην ετήσια έρευνα για τη βιώσιμη ανάπτυξη 2022. Η εφαρμογή των εγκριθέντων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας είναι απαραίτητη για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων πολιτικής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεδομένου ότι τα σχέδια καλύπτουν όλες τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που εκδόθηκαν στους κύκλους των Εξαμήνων του 2019 και του 2020 ή ένα σημαντικό υποσύνολό τους. Οι ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2019 και του 2020 παραμένουν εξίσου συναφείς και για τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που αναθεωρούνται, επικαιροποιούνται ή τροποποιούνται σύμφωνα με τα άρθρα 14, 18 και 21 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, επιπλέον των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που έχουν εκδοθεί έως την ημερομηνία υποβολής του τροποποιημένου σχεδίου.

(5) Η γενική ρήτρα διαφυγής εφαρμόζεται από τον Μάρτιο του 2020 [6]. Στην ανακοίνωσή της της 3ης Μαρτίου 2021 [7], η Επιτροπή εξέφρασε την άποψη ότι η απόφαση όσον αφορά την απενεργοποίηση ή τη συνέχιση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής θα πρέπει να ληφθεί στο πλαίσιο συνολικής αξιολόγησης της κατάστασης της οικονομίας, με βασικό ποσοτικό κριτήριο το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας στην ΕΕ ή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τα προ κρίσης επίπεδα (τέλη του 2019). Η αυξημένη αβεβαιότητα και οι έντονοι κίνδυνοι δυσμενέστερων εξελίξεων για τις οικονομικές προοπτικές λόγω του πολέμου στην Ευρώπη, οι άνευ προηγουμένου αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και οι συνεχιζόμενες διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού δικαιολογούν την παράταση της εφαρμογής της γενικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης έως το 2023.

(6) Σύμφωνα με την προσέγγιση που υιοθέτησε το Συμβούλιο στη γνώμη του της 18ης Ιουνίου 2021 σχετικά με το πρόγραμμα σταθερότητας 2021, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός μετράται επί του παρόντος καλύτερα με βάση τη μεταβολή των πρωτογενών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων), εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της νόσου COVID-19 αλλά συμπεριλαμβανομένων των δαπανών που χρηματοδοτούνται από μη επιστρεπτέα στήριξη (επιχορηγήσεις) στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και άλλων ταμείων της Ένωσης, ως προς τη μεσοπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη [8]. Πέραν του συνολικού δημοσιονομικού προσανατολισμού, προκειμένου να αξιολογηθεί αν η εθνική δημοσιονομική πολιτική είναι συνετή και αν η σύνθεσή της συμβάλλει σε μια βιώσιμη ανάκαμψη που συνάδει με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, δίνεται επίσης προσοχή στην εξέλιξη των εθνικά χρηματοδοτούμενων [9] πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των μέτρων διακριτικής ευχέρειας στο σκέλος των εσόδων και εξαιρουμένων των προσωρινών μέτρων έκτακτης ανάγκης που συνδέονται με την κρίση της νόσου COVID-19) και των επενδύσεων.

(7) Στις 2 Μαρτίου 2022, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία παρέχει ευρείες κατευθύνσεις για τη δημοσιονομική πολιτική το 2023, με στόχο να στηρίξει την κατάρτιση των προγραμμάτων σταθερότητας και σύγκλισης των κρατών μελών και, ως εκ τούτου, να ενισχύσει τον συντονισμό των πολιτικών [10]. Η Επιτροπή επισήμανε ότι, με βάση τις μακροοικονομικές προοπτικές των χειμερινών προβλέψεων 2022, η μετάβαση από έναν συνολικό υποστηρικτικό δημοσιονομικό προσανατολισμό την περίοδο 2020-2022 σε έναν γενικά ουδέτερο συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό φαίνεται πρόσφορη το 2023, ενώ βρίσκεται σε ετοιμότητα ώστε να αντιδρά ανάλογα με την εξελισσόμενη οικονομική κατάσταση. Η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι δημοσιονομικές συστάσεις για το 2023 θα πρέπει να συνεχίσουν να διαφοροποιούνται μεταξύ των κρατών μελών και να λαμβάνουν υπόψη πιθανές δευτερογενείς συνέπειες μεταξύ των χωρών. Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη μέλη να αποτυπώσουν τις κατευθύνσεις στα οικεία προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης. Η Επιτροπή δεσμεύτηκε να παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την κατάσταση και να προσαρμόζει αναλόγως τις κατευθύνσεις πολιτικής της, το αργότερο στο πλαίσιο της εαρινής δέσμης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου στα τέλη Μαΐου 2022.

(8) Όσον αφορά τις δημοσιονομικές κατευθύνσεις της 2ας Μαρτίου 2022, οι δημοσιονομικές συστάσεις για το 2023 λαμβάνουν υπόψη την επιδείνωση των οικονομικών προοπτικών, την αυξημένη αβεβαιότητα και περαιτέρω κινδύνους δυσμενέστερων εξελίξεων, καθώς και τον υψηλότερο πληθωρισμό σε σύγκριση με τις χειμερινές προβλέψεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η δημοσιονομική απόκριση πρέπει να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και την ενεργειακή ασφάλεια και να διατηρήσει την αγοραστική δύναμη των πλέον ευάλωτων νοικοκυριών, ώστε να μετριαστεί ο αντίκτυπος της αύξησης των τιμών της ενέργειας και να περιοριστούν κατά το δυνατόν οι πληθωριστικές πιέσεις από τις έμμεσες επιπτώσεις μέσω στοχευμένων και προσωρινών μέτρων· η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να παραμείνει ευέλικτη ώστε να προσαρμόζεται στις ταχέως εξελισσόμενες συνθήκες και να είναι διαφοροποιημένη μεταξύ των χωρών ανάλογα με τη δημοσιονομική και οικονομική τους κατάσταση, μεταξύ άλλων όσον αφορά την έκθεση στην κρίση και την εισροή εκτοπισθέντων από την Ουκρανία.

(9) Στις 27 Απριλίου 2021, η Ελλάδα υπέβαλε στην Επιτροπή το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241. Δυνάμει του άρθρου 19 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, η Επιτροπή αξιολόγησε τη συνάφεια, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές αξιολόγησης του παραρτήματος V του εν λόγω κανονισμού. Στις 6 Ιουλίου 2021, το Συμβούλιο εξέδωσε την απόφασή του σχετικά με την έγκριση της αξιολόγησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας [11]. Η αποδέσμευση των δόσεων εξαρτάται από απόφαση της Επιτροπής, η οποία λαμβάνεται σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, ότι η Ελλάδα έχει εκπληρώσει ικανοποιητικά τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους που έχουν καθοριστεί στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου. Η ικανοποιητική εκπλήρωση προϋποθέτει ότι η επίτευξη των προηγούμενων οροσήμων και στόχων δεν έχει αναιρεθεί.

(10) Στις 30 Απριλίου 2022, η Ελλάδα υπέβαλε το οικείο εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 και, στις 29 Απριλίου 2022, το οικείο πρόγραμμα σταθερότητας 2022, σύμφωνα με το άρθρο 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1466/97. Τα δύο προγράμματα αξιολογήθηκαν από κοινού για να ληφθεί υπόψη η διασύνδεσή τους. Σύμφωνα με το άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 αποτυπώνει επίσης την εξαμηνιαία έκθεση της Ελλάδας σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την υλοποίηση του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

(11) Στις 23 Μαΐου 2022 η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση χώρας 2022 για την Ελλάδα [12]. Αξιολόγησε την πρόοδο της Ελλάδας όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών ειδικών ανά χώρα συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο το 2019, το 2020 και το 2021 και προέβη σε απολογισμό της εφαρμογής του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας, με βάση τον πίνακα αποτελεσμάτων για την ανάκαμψη και την ανθεκτικότητα. Με βάση την ανάλυση αυτή, η έκθεση χώρας εντόπισε κενά σε σχέση με τις προκλήσεις που δεν περιλαμβάνονται, ή περιλαμβάνονται μόνο εν μέρει, στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και τις νέες και αναδυόμενες προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προκύπτουν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αξιολόγησε επίσης την πρόοδο της Ελλάδας όσον αφορά την υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και την επίτευξη των πρωταρχικών στόχων της ΕΕ για την απασχόληση, τις δεξιότητες και τη μείωση της φτώχειας, καθώς και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

(12) Η Επιτροπή διενήργησε εμπεριστατωμένη επισκόπηση βάσει του άρθρου 5 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 για την Ελλάδα και δημοσίευσε τα αποτελέσματά της στις 23 Μαΐου 2022 [13]. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει μακροοικονομικές ανισορροπίες. Οι ευπάθειες σχετίζονται με το υψηλό δημόσιο χρέος, την ατελή εξωτερική επανεξισορρόπηση και τα υψηλά επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων, σε συνθήκες χαμηλής δυνητικής ανάπτυξης και υψηλής ανεργίας.

(13) Στις 23 Μαΐου 2022, η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ. Στην εν λόγω έκθεση εξετάστηκε η δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας, καθώς το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης της χώρας το 2021 υπερέβαινε την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ που ορίζει η Συνθήκη. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κριτήριο του ελλείμματος δεν πληρούνταν. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της 2ας Μαρτίου 2022, η Επιτροπή δεν πρότεινε να κινηθούν νέες διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος την άνοιξη του 2022 και θα αξιολογήσει εκ νέου τη σκοπιμότητα της πρότασης για κίνηση διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος το φθινόπωρο του 2022.

(14) Στις 20 Ιουλίου 2020, το Συμβούλιο συνέστησε στην Ελλάδα να λάβει, το 2020 και το 2021, όλα τα αναγκαία μέτρα, σύμφωνα με τη γενική ρήτρα διαφυγής, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας, την ενίσχυση της οικονομίας και τη στήριξη της επακόλουθης ανάκαμψης. Επίσης, συνέστησε στην Ελλάδα να επιδιώξει, όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, την εφαρμογή δημοσιονομικών πολιτικών που αποσκοπούν στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, με παράλληλη ενίσχυση των επενδύσεων. Το 2021, με βάση στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας μειώθηκε σε 7,4 % από 10,2 % το 2020. Η απόκριση της Ελλάδας σε επίπεδο δημοσιονομικής πολιτικής στήριξε την οικονομική ανάκαμψη το 2021, ενώ τα προσωρινά μέτρα στήριξης έκτακτης ανάγκης μειώθηκαν από 7,6 % του ΑΕΠ το 2020 σε 7,2 % το 2021. Τα μέτρα που ελήφθησαν από την Ελλάδα το 2021 συνάδουν με τη σύσταση του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 2020. Τα δημοσιονομικά μέτρα διακριτικής ευχέρειας που εγκρίθηκαν από την κυβέρνηση το 2020 και το 2021 ήταν προσωρινά ή συνοδεύονταν από αντισταθμιστικά μέτρα. Με βάση στοιχεία επικυρωμένα από την Eurostat, το χρέος της γενικής κυβέρνησης ανήλθε στο 193,3 % του ΑΕΠ το 2021.

(15) Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζονται οι δημοσιονομικές προβολές στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022 είναι ρεαλιστικό για το 2022 και ευνοϊκό για το 2023. Το πρόγραμμα σταθερότητας 2022 προβλέπει αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 3,1 % το 2022 και κατά 4,8 % το 2023. Συγκριτικά, οι εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής προβλέπουν μεγαλύτερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 3,5 % το 2022 και χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 3,1 % το 2023. Η διαφορά μεταξύ των προβλέψεων οφείλεται κυρίως στις διαφορετικές παραδοχές σχετικά με τον ρυθμό απορρόφησης των κονδυλίων της ΕΕ και σχετικά με τον αντίκτυπο της στρατιωτικής επίθεσης, ιδίως στην ιδιωτική κατανάλωση. Στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022, η κυβέρνηση αναμένει ότι το ονομαστικό έλλειμμα θα μειωθεί στο 4,4 % του ΑΕΠ το 2022 και στο 1,4 % το 2023. Η μείωση το 2022 αντικατοπτρίζει κυρίως τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας και την κατάργηση των περισσότερων μέτρων έκτακτης ανάγκης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί σημαντικά στο 180,2 % το 2022 και στη συνέχεια στο 168,6 % το 2023. Με βάση τα μέτρα πολιτικής που ήταν γνωστά κατά την καταληκτική ημερομηνία των προβλέψεων, οι εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής προβλέπουν δημόσιο έλλειμμα ίσο με 4,3 % και 1,0 % του ΑΕΠ αντίστοιχα για το 2022 και το 2023. Οι τιμές αυτές συνάδουν σε γενικές γραμμές με το έλλειμμα που προβλέπεται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022. Παρά τη διαφορά στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, οι εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής αναμένουν πιο δυναμική αύξηση των τιμών και των μισθών τόσο το 2022 όσο και το 2023, με αποτέλεσμα να προβλέπονται υψηλότερα έσοδα από το προσωπικό εισόδημα. Οι εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής προβλέπουν υψηλότερο δείκτη χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ, ύψους 185,7 % το 2022 και 180,4 % το 2023. Η διαφορά οφείλεται σε αποκλίνουσα εκτίμηση των διαφορών μεταξύ του δημοσιονομικού ισοζυγίου σε ταμειακή και σε δεδουλευμένη βάση, καθώς και στις διαφορετικές παραδοχές σχετικά με την καθαρή συσσώρευση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων.

Με βάση τις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής, η τρέχουσα εκτίμηση της μεσοπρόθεσμης (μέσος όρος δεκαετίας) μέσης δυνητικής ανάπτυξης είναι -0,3 %. Ωστόσο, η εκτίμηση αυτή δεν περιλαμβάνει τις επιπτώσεις των μεταρρυθμίσεων του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας οι οποίες μπορούν να τονώσουν τη δυνητική ανάπτυξη της Ελλάδας.

(16) Το 2022, η κυβέρνηση κατήργησε σταδιακά την πλειονότητα των μέτρων που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της κρίσης της νόσου COVID-19, με αποτέλεσμα τα προσωρινά μέτρα στήριξης έκτακτης ανάγκης να μειωθούν από 7,2 % του ΑΕΠ το 2021 σε 1,8 % το 2022. Το δημόσιο έλλειμμα επηρεάζεται από τα μέτρα που θεσπίστηκαν για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας, τα οποία, στις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής, εκτιμώνται σε 1,1 % του ΑΕΠ το 2022 και δεν έχουν δημοσιονομικό αντίκτυπο το 2023, καθώς προβλέπεται να καταργηθούν σταδιακά [14]. Ο αντίκτυπος αυτός στο έλλειμμα αντισταθμίζεται εν μέρει από υψηλότερα έσοδα από τα δικαιώματα εκπομπής. Τα μέτρα αυτά συνίστανται κυρίως σε επιδοτήσεις προς τους χρήστες ενέργειας, κοινωνικές μεταβιβάσεις σε φτωχότερα νοικοκυριά και περικοπές στους έμμεσους φόρους επί των υπηρεσιών μεταφορών. Αρχικά ανακοινώθηκε ότι τα μέτρα αυτά ήταν προσωρινά. Μετά την υποβολή του προγράμματος σταθερότητας της Ελλάδας και την καταληκτική ημερομηνία των εαρινών προβλέψεων 2022 της Επιτροπής, η κυβέρνηση ανακοίνωσε νέα δέσμη μέτρων για το 2022, τα οποία αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των συνεπειών της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Σε περίπτωση που οι τιμές της ενέργειας παραμείνουν υψηλές και το 2023, ορισμένα από αυτά τα μέτρα θα μπορούσαν να διατηρηθούν. Το δημόσιο έλλειμμα επηρεάζεται επίσης από το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία, το οποίο, στις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής, προβλέπεται να ανέλθει σε 0,1 % του ΑΕΠ το 2022 και το 2023 [15].

(17) Στις 18 Ιουνίου 2021, το Συμβούλιο συνέστησε στην Ελλάδα [16] να χρησιμοποιήσει το 2022 τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων για τη στήριξη της ανάκαμψης, ασκώντας παράλληλα συνετή δημοσιονομική πολιτική. Επιπλέον, θα πρέπει να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις. Επίσης, συνέστησε στην Ελλάδα να επιδιώξει, όταν το επιτρέψουν οι οικονομικές συνθήκες, την εφαρμογή δημοσιονομικής πολιτικής που θα αποσκοπεί στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και στη διασφάλιση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα, ενώ ταυτόχρονα να αυξήσει τις επενδύσεις για να ενισχυθεί το αναπτυξιακό δυναμικό.

(18) Το 2022, με βάση τις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής και συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που ενσωματώνονται στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022 της Ελλάδας, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός προβλέπεται να είναι υποστηρικτικός στο -3,3 % του ΑΕΠ [17]. Η Ελλάδα σχεδιάζει να συνεχίσει να στηρίζει την ανάκαμψη χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για τη χρηματοδότηση πρόσθετων επενδύσεων, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και από άλλα κονδύλια της ΕΕ στην οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,2 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2021. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,8 εκατοστιαίας μονάδας το 2022 [18]. Επομένως, η Ελλάδα σχεδιάζει να διατηρήσει τις εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει επεκτατική συμβολή ύψους 2,2 εκατοστιαίων μονάδων στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2022. Αυτή η σημαντική επεκτατική συμβολή περιλαμβάνει τον πρόσθετο αντίκτυπο των μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της αύξησης των τιμών της ενέργειας (0,6 % του ΑΕΠ), καθώς και το κόστος παροχής προσωρινής προστασίας σε εκτοπισθέντες από την Ουκρανία (0,1 % του ΑΕΠ), ενώ η αύξηση των δαπανών για συντάξεις και κοινωνικές παροχές προβλέπεται να συμβάλει κι αυτή (0,6 % του ΑΕΠ) στην αύξηση των καθαρών τρεχουσών δαπανών. Με βάση τις προβλέψεις της Επιτροπής, στα μέτρα αυτά δεν αντιστοιχούν πλήρως αντισταθμιστικά μέτρα.

(19) Το 2023, σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις 2022 της Επιτροπής, ο δημοσιονομικός προσανατολισμός θα ανέλθει σε + 1,5 % του ΑΕΠ με βάση την παραδοχή αμετάβλητης πολιτικής [19]. Η Ελλάδα προβλέπεται ότι θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τις επιχορηγήσεις από τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας το 2023 για να χρηματοδοτήσει πρόσθετες επενδύσεις για τη στήριξη της ανάκαμψης. Η θετική συμβολή των δαπανών που χρηματοδοτούνται από επιχορηγήσεις του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και από άλλα κονδύλια της ΕΕ στην οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να μειωθεί κατά 0,3 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2022, αντανακλώντας την αρχική φάση της νέας περιόδου προγραμματισμού για άλλα κονδύλια της ΕΕ. Οι εθνικά χρηματοδοτούμενες επενδύσεις προβλέπεται να έχουν επεκτατική συμβολή στον δημοσιονομικό προσανατολισμό, ύψους 0,6 εκατοστιαίας μονάδας το 2023 [20]. Ταυτόχρονα, η αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών τρεχουσών δαπανών (εκτός των νέων μέτρων στο σκέλος των εσόδων) προβλέπεται να έχει συσταλτική συμβολή ύψους 1,7 εκατοστιαίων μονάδων στον συνολικό δημοσιονομικό προσανατολισμό το 2023. Αυτή περιλαμβάνει τον αντίκτυπο της σταδιακής κατάργησης των μέτρων για την αντιμετώπιση των αυξημένων τιμών ενέργειας, τα οποία ισούνται με 1,1 % του ΑΕΠ.

(20) Στο πρόγραμμα σταθερότητας 2022, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης αναμένεται να μειωθεί σταδιακά σε 0,4 % του ΑΕΠ το 2024 και σε 0,1 % το 2025. Ως εκ τούτου, το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να παραμείνει σε επίπεδο κάτω του 3 % του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της περιόδου που καλύπτει το πρόγραμμα. Οι προβολές αυτές βασίζονται στην παραδοχή ότι η οικονομική ανάκαμψη θα συνεχιστεί και λαμβάνουν υπόψη την παράταση των ευνοϊκών για την ανάπτυξη μειώσεων της εισφοράς αλληλεγγύης που επιβάλλεται επιπλέον του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, καθώς και των εισφορών κοινωνικής αλληλεγγύης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί ακόμα περισσότερο, συγκεκριμένα σε 155,2 % το 2024 και στη συνέχεια σε 146,5 % το 2025. Με βάση την ανάλυση της Επιτροπής, οι κίνδυνοι για τη βιωσιμότητα του χρέους φαίνονται υψηλοί μεσοπρόθεσμα.

(21) Κάποιες τροποποιήσεις του πλαισίου φορολογικής πολιτικής της Ελλάδας με βάση τις μεταρρυθμίσεις που υλοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του επενδυτικού κενού. Ειδικότερα, η θέσπιση συστήματος προαποφάσεων σε θέματα φορολογίας θα μπορούσε να ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου για τους επενδυτές και να τονώσει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την απλούστευση του φορολογικού συστήματος. Επιπλέον, με βάση τη βέλτιστη πρακτική άλλων κρατών μελών, η επανεξέταση του υφιστάμενου ετήσιου κατ' αποκοπή φόρου για τους αυτοαπασχολουμένους (επιπλέον του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων και του φόρου προστιθέμενης αξίας) θα μπορούσε να βελτιώσει τη διάρθρωση της φορολογικής επιβάρυνσης των αυτοαπασχολουμένων, να ενθαρρύνει την οικειοθελή φορολογική συμμόρφωση και να στηρίξει τις επενδύσεις. Η Ελλάδα συνεχίζει να λαμβάνει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, αλλά οι συνολικές επιδόσεις της παραμένουν χαμηλές, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στη δυσκολία της προσέλκυσης και της διατήρησης προσωπικού υψηλού επιπέδου. Στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνονται μέτρα που αποσκοπούν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης, με ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση των ψηφιακών υπηρεσιών της. Πέρα από τα μέτρα που εντάσσονται στο σχέδιό της, η Ελλάδα προχωρά στη δημιουργία ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης ανθρώπινων πόρων με ψηφιακά οργανογράμματα για τους φορείς του δημόσιου τομέα και περιγραφές θέσεων εργασίας για όλες τις θέσεις που ισχύουν σήμερα. Αυτό αναμένεται να διευκολύνει την κατανομή των πόρων σύμφωνα με τις διαπιστωμένες και ιεραρχημένες ανάγκες. Ταυτόχρονα, ενώ ο αριθμός των μόνιμων υπαλλήλων έχει παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερός χάρη στον κανόνα «μία πρόσληψη για κάθε αποχώρηση» που εξακολουθεί να ισχύει, έχει σημειωθεί απότομη αύξηση του έκτακτου προσωπικού κατά σχεδόν 25 % από το 2018. Η αύξηση του μεγέθους της δημόσιας διοίκησης θα μπορούσε να ανατρέψει τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί ώστε το μισθολογικό κόστος της Ελλάδας (σε σύγκριση με το ΑΕΠ) να προσεγγίσει τον μέσο όρο της ΕΕ. Επιπλέον του δημοσιονομικού κινδύνου, δεδομένου ότι η διαδικασία επιλογής για τις έκτακτες θέσεις δεν είναι τόσο ενδελεχής όσο για τις μόνιμες θέσεις, αυτό θα μπορούσε να αποδυναμώσει την ακεραιότητα της νέας διαδικασίας επιλογής που έχει τεθεί σε εφαρμογή για τους μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους. Η διατήρηση του κανόνα «μία πρόσληψη για κάθε αποχώρηση» μόνιμου προσωπικού, ο οποίος συμπληρώθηκε με τον καθορισμό ανώτατου ορίου για το έκτακτο προσωπικό που εφαρμόζεται από το 2022, καθορίζει ένα συνολικό πλαίσιο για την ενίσχυση του κεντρικού ελέγχου των προσλήψεων, το οποίο θα επιτρέψει τη σταδιακή επιστροφή του αριθμού του προσωπικού στα προ της πανδημίας επίπεδα. Εάν επιτευχθεί, η αναμενόμενη μείωση των συνολικών επιπέδων προσωπικού θα μπορούσε να καταστήσει δυνατή την προσαρμογή των επιπέδων αποδοχών για συγκεκριμένες θέσεις και φορείς που θεωρούνται κρίσιμοι, καθώς και στις περιπτώσεις που η δημόσια διοίκηση αντιμετωπίζει δυσκολίες όσον αφορά την προσέλκυση και τη διατήρηση εξειδικευμένου προσωπικού. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με τη σύνδεση της περιγραφής των θέσεων εργασίας με ένα συμπληρωματικό μισθολόγιο ή τη θέσπιση ειδικού μισθολογίου για συγκεκριμένους φορείς του δημόσιου τομέα (π.χ. ρυθμιστικές αρχές της αγοράς), καθώς τέτοιες συστηματικές προσεγγίσεις δεν ενέχουν τον κίνδυνο υπονόμευσης του ενιαίου μισθολογίου και συνάδουν με τη συνετή δημοσιονομική πολιτική. Τέλος, μολονότι στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνονται μέτρα για την ενίσχυση των ενεργητικών πολιτικών για την αγορά εργασίας, εξακολουθούν να υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω δράση για την αύξηση της απασχολησιμότητας των νέων και των γυναικών, ώστε να υποστηριχτεί μια αγορά εργασίας χωρίς αποκλεισμούς που θα βασίζεται σε περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας.

(22) Σύμφωνα με το άρθρο 19 παράγραφος 3 στοιχείο β) και το παράρτημα V κριτήριο 2.2 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241, το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας περιλαμβάνει εκτεταμένο σύνολο αλληλοενισχυόμενων μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που πρέπει να υλοποιηθούν έως το 2026. Τα μέτρα αυτά συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του συνόλου ή σημαντικού υποσυνόλου των οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων που περιγράφονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις τις οποίες απηύθυνε το Συμβούλιο στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου το 2019 και το 2020, επιπλέον των ειδικών ανά χώρα συστάσεων που έχουν εκδοθεί έως την ημερομηνία έγκρισης του σχεδίου. Ειδικότερα, οι εν λόγω συστάσεις εξετάζουν την ποιότητα και τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών· την προσβασιμότητα και ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας· τις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας· τις πολιτικές στήριξης των δημόσιων επενδύσεων στους τομείς της εκπαίδευσης, των δεξιοτήτων και της απασχολησιμότητας· την έρευνα και ανάπτυξη· τις ασφαλείς, έξυπνες, βιώσιμες και ανθεκτικές μεταφορές και εφοδιαστική· την καθαρή και αποδοτική παραγωγή και χρήση ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των έργων διασύνδεσης· τις περιβαλλοντικές υποδομές· την ανάπλαση των αστικών περιοχών· και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της δημόσιας διοίκησης και των επιχειρήσεων. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης σημαντικό αριθμό μέτρων για την αντιμετώπιση προκλήσεων στους τομείς των δημοσιονομικών διαρθρωτικών πολιτικών, της κοινωνικής πρόνοιας, της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, των αγορών εργασίας και προϊόντων, καθώς και του εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης, τα οποία συνεχίζουν, διευρύνουν και συμπληρώνουν τις μεταπρογραμματικές δεσμεύσεις. Το σχέδιο περιλαμβάνει επίσης μέτρα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων με τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και την απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές συμπληρώνονται από δανειακή διευκόλυνση που αποσκοπεί στην παροχή κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις σε μετασχηματιστικούς τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού.

(23) Η εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας αναμένεται να συμβάλει στην επίτευξη περαιτέρω προόδου όσον αφορά την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Τα μέτρα για τη στήριξη των κλιματικών στόχων στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 37,5 % των συνολικών πιστώσεων του σχεδίου, ενώ τα μέτρα για τη στήριξη των ψηφιακών στόχων αντιπροσωπεύουν το 23,3 % των συνολικών πιστώσεων του σχεδίου. Η πλήρης εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τα σχετικά ορόσημα και τους στόχους, θα βοηθήσει την Ελλάδα να ανακάμψει γρήγορα από τις επιπτώσεις της κρίσης της νόσου COVID-19, ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητά της. Η συστηματική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών παραμένει σημαντική για την επιτυχή εφαρμογή του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, καθώς και άλλων οικονομικών πολιτικών και πολιτικών απασχόλησης που υπερβαίνουν το σχέδιο, και για να διασφαλιστεί η ευρεία οικειοποίηση του συνολικού θεματολογίου πολιτικής.

(24) Το ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας καθορίζει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο διαχείρισης για τον συντονισμό, την υλοποίηση και την παρακολούθηση των επενδυτικών και μεταρρυθμιστικών μέτρων. Ωστόσο, η πραγματική εφαρμογή του σχεδίου θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη διοικητική και εκτελεστική ικανότητα των φορέων υλοποίησης και θα πρέπει να παρακολουθείται στενά. Οι τεχνικές υπηρεσίες της περιφερειακής και τοπικής διοίκησης, συμπεριλαμβανομένων των δημοτικών εταιρειών, αναμένεται να συμβάλουν στην υλοποίηση μιας σειράς συνιστωσών. Ωστόσο, η διοικητική τους ικανότητα, ιδίως για τους μικρότερους δήμους, είναι συνήθως περιορισμένη και θα είναι σημαντικό να διατίθεται πρόσθετη στήριξη από το κεντρικό επίπεδο όταν χρειάζεται. Η τήρηση αυστηρών χρονοδιαγραμμάτων, η ταχεία αντίδραση σε κωλύματα και η εξεύρεση λύσεων θα είναι ζωτικής σημασίας για την ομαλή εφαρμογή του σχεδίου. Μπορεί να είναι χρήσιμη μια διυπουργική ομάδα εργασίας υψηλού επιπέδου για την αντιμετώπιση των εμποδίων. Τέλος, όσον αφορά τον γενικό συντονισμό, η Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης, η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Οικονομικών, θα έχει καίριο ρόλο και αναμένεται να διατεθούν επαρκείς πόροι σε αυτήν, ενώ είναι απαραίτητη η στενή συνεργασία της εν λόγω Υπηρεσίας και της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού (η οποία είναι αρμόδια για τον συντονισμό των μεταρρυθμιστικών μέτρων).

(25) Η Επιτροπή ενέκρινε τη συμφωνία εταιρικής σχέσης [21] της Ελλάδας στις 29 Ιουλίου 2021. Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2021 η Ελλάδα υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τα 21 οικεία προγράμματα της πολιτικής συνοχής. Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2021/1060 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 24ης Ιουνίου 2021, η Ελλάδα έλαβε υπόψη τις σχετικές ειδικές ανά χώρα συστάσεις κατά τον προγραμματισμό των ταμείων της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021 -2027. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και να μεγιστοποιηθεί η προστιθέμενη αξία της χρηματοδοτικής στήριξης που θα ληφθεί από τα ταμεία της πολιτικής συνοχής, ενώ παράλληλα θα προωθηθεί ο συντονισμός, η συμπληρωματικότητα και η συνοχή μεταξύ αυτών των ταμείων και άλλων μέσων και ταμείων της Ένωσης. Η επιτυχής εφαρμογή του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής εξαρτάται επίσης από την άρση των εμποδίων στις επενδύσεις, ώστε να στηριχτούν η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση και η ισόρροπη εδαφική ανάπτυξη.

(26) Έπειτα από την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος χρηματοδοτικής συνδρομής στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας το 2018, η Ελλάδα υπόκειται σε ενισχυμένη εποπτεία σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 472/2013. Η ενισχυμένη εποπτεία συνέβαλε στην παρακολούθηση της υλοποίησης των συγκεκριμένων δεσμεύσεων που ανέλαβε η Ελλάδα έναντι της Ευρωομάδας στις 22 Ιουνίου 2018 για την ολοκλήρωση των βασικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που ξεκίνησαν στο πλαίσιο του προγράμματος. Η υλοποίηση αυτών των δεσμεύσεων, εντός συμφωνημένων προθεσμιών έως τα μέσα του 2022, αποτελεί τη βάση για την ελάφρυνση του χρέους· συνεπώς, έχει ξεκινήσει το τελευταίο έτος αυτής της ρύθμισης για την Ελλάδα. Όπως αναφέρεται στη 14η έκθεση ενισχυμένης εποπτείας που δημοσιεύτηκε στις 23 Μαΐου 2022, παρά τις δύσκολες συνθήκες της πανδημίας και, πιο πρόσφατα, τις οικονομικές επιπτώσεις της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Ελλάδα έχει εφαρμόσει αποτελεσματικά το μεγαλύτερο μέρος των δεσμεύσεων πολιτικής, γεγονός που βελτίωσε την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας και ενίσχυσε τη χρηματοπιστωτική της σταθερότητα. Ωστόσο, ορισμένα στοιχεία δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί πλήρως. Αυτό ισχύει ιδίως για την ολοκλήρωση του εθνικού κτηματολογίου, το οποίο θα βελτιώσει περαιτέρω το επιχειρηματικό κλίμα της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος και το πλήρες κτηματολόγιο αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τον Δεκέμβριο του 2022. Η εφαρμογή του κτηματολογίου έλαβε στήριξη από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ. Πιο πρόσφατα, ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας παρέχει στήριξη για την ψηφιοποίηση των καταχωρίσεων και των τίτλων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Στο πλαίσιο του έργου του κτηματολογίου, η Ελλάδα πρέπει επίσης να ολοκληρώσει την κτηματογράφηση, την επιχειρησιακή λειτουργία του κτηματολογίου και την επικύρωση των δασικών χαρτών που καλύπτουν ολόκληρη τη χώρα.

(27) Πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που πραγματεύεται το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ορισμένες πρόσθετες προκλήσεις που σχετίζονται με την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Οι άμεσες πληρωμές από τους ασθενείς στην Ελλάδα εξακολουθούν να είναι υψηλές και αντιπροσωπεύουν πάνω από το ένα τρίτο των συνολικών δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης (35 %) [22]. Συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με τη συμμετοχή των ασφαλισμένων στις πληρωμές για φαρμακευτικά προϊόντα και με τις άμεσες πληρωμές για υπηρεσίες εκτός της δέσμης παροχών. Με τη σειρά του, το φαινόμενο αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι οι δημόσιες δαπάνες για φαρμακευτικά προϊόντα είναι ακόμα σχετικά υψηλές (σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ), ενώ οι δαπάνες για θεραπευτική περίθαλψη, ιδίως για εξωτερικούς ασθενείς, είναι σχετικά χαμηλές (σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ). Ένα εύρυθμο σύστημα πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, το οποίο θα καλύπτει όλο τον πληθυσμό και με αποτελεσματική λειτουργία μηχανισμού παραπομπής των ασθενών μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Στο πλαίσιο αυτό, η πλήρης εφαρμογή των τροποποιήσεων του συστήματος πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης που αναμένεται να υιοθετηθούν στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας θα είναι ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Η μεταρρύθμιση αποτελεί συνέχεια προηγούμενων προσπαθειών για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, οι οποίες, ωστόσο, αντιμετώπισαν προκλήσεις στην εφαρμογή τους. Για τον σκοπό αυτόν, η επέκταση του αριθμού των οικογενειακών ιατρών, ώστε να επιτευχθεί πλήρης πληθυσμιακή κάλυψη και εγγραφή του πληθυσμού, θα είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση επαρκούς και ισότιμης πρόσβασης του πληθυσμού στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.

(28) Κατόπιν εντολής των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ η οποία περιλαμβάνεται στη διακήρυξη των Βερσαλλιών, το σχέδιο REPowerEU αποσκοπεί στη σταδιακή κατάργηση της εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία το συντομότερο δυνατόν. Για τον σκοπό αυτόν, προσδιορίζονται τα έργα, οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις που είναι πλέον κατάλληλα σε εθνικό, περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο, μέσω διαλόγου με τα κράτη μέλη. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη μείωση της συνολικής εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα και στην παύση των εισαγωγών ορυκτών καυσίμων από τη Ρωσία.

(29) Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2020, το πετρέλαιο και το αέριο αποτελούν το 50 % και το 24 % του ενεργειακού μείγματος της Ελλάδας, αντίστοιχα. Η εξάρτηση της Ελλάδας από τη Ρωσία για τις εισαγωγές πετρελαίου [23] και φυσικού αερίου είναι ελαφρώς χαμηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ, καθώς ανέρχεται σε 18 % σε σύγκριση με 26 % που είναι ο μέσος όρος της ΕΕ για το αργό πετρέλαιο και 39 % σε σύγκριση με 44 % αντίστοιχα για το φυσικό αέριο [24]. Το 87 % των εισαγωγών γαιάνθρακα προέρχεται από τη Ρωσία, αλλά προμηθεύεται στην εγχώρια αγορά μεγάλη ποσότητα λιγνίτη. Για να μειώσει την εξάρτησή της από το φυσικό αέριο από τη Ρωσία και να διαφοροποιήσει το ενεργειακό της μείγμα εγκαταλείποντας τα ορυκτά καύσιμα, συμπεριλαμβανομένης της εκπλήρωσης της δέσμευσής της για σταδιακή κατάργηση του συνόλου της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τον λιγνίτη έως το 2028, θα μπορούσαν να επιδιωχθούν περαιτέρω ορισμένα μέτρα τα οποία να βασίζονται στις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας και να βαίνουν πέραν αυτών. Πρώτον, η Ελλάδα θα μπορούσε να επιταχύνει την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να επιταχύνει τη δημιουργία μιας οργανωμένης πλατφόρμας συναλλαγών που θα διευκολύνει τις διμερείς συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Με τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα των αδειών που περιλαμβάνονται στο ελληνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας θα μειωθούν τα εμπόδια στις επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αρχίσει να αναπτύσσει υποδομές υδρογόνου, ιδίως στους ελληνικούς λιμένες, για τη διευκόλυνση της μεταφοράς υδρογόνου. Ο ελληνικός εμπορικός στόλος θα μπορούσε να διευκολύνει τη μεταφορά τέτοιων φορέων πράσινης ενέργειας στην Ελλάδα και στη συνέχεια σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Οι προγραμματισμένες επενδύσεις σε υποδομές από τους διαχειριστές δικτύων θα μπορούσαν να επιταχυνθούν και να επεκταθούν όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής, ιδίως όσον αφορά την εγκατάσταση υποσταθμών. Επίσης, θα μπορούσε να μειωθεί ο μέσος χρόνος που χρειάζονται οι διαχειριστές δικτύων για την επεξεργασία και την οριστικοποίηση των όρων σύνδεσης για νέες εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι πρόσθετες διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας με γειτονικές χώρες θα επιτρέψουν την αύξηση της ανανεώσιμης ενέργειας που εγχύεται στο δίκτυο. Η Ελλάδα πρέπει να επιταχύνει τη διαφοροποίηση των οδών αερίου με την ταχεία ολοκλήρωση των υφιστάμενων επενδύσεων σε προχωρημένο στάδιο. Συνιστάται οι νέες επενδύσεις σε υποδομές και δίκτυα που σχετίζονται με το αέριο να είναι, στο μέτρο του δυνατού, ανθεκτικές σε μελλοντικές εξελίξεις, ώστε να διευκολυνθεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους μέσω της μελλοντικής αναπροσαρμογής για χρήση βιώσιμων καυσίμων. Τρίτον, η Ελλάδα θα μπορούσε να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής και τη φιλοδοξία των υφιστάμενων μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και να μειώσει το υψηλό επίπεδο ενεργειακής φτώχειας (17,1 % το 2020), μεταξύ άλλων με τη χρήση των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής, κατά περίπτωση, για παράδειγμα για την ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος. Οι υφιστάμενοι φραγμοί της αγοράς που περιορίζουν το πεδίο εφαρμογής των ανακαινίσεων για συγκεκριμένα τμήματα θα μπορούσαν να μετριαστούν μέσω στοχευμένων νομοθετικών και οικονομικών κινήτρων. Θα χρειαστεί μεγαλύτερη φιλοδοξία όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης προκειμένου η Ελλάδα να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους της δέσμης μέτρων «Fit for 55». Επιπλέον, είναι αναγκαίο να επιταχυνθεί η απανθρακοποίηση του τομέα των μεταφορών, ο οποίος εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο, μέσω της προώθησης της βιώσιμης κινητικότητας, συμπεριλαμβανομένων των έργων στους τομείς των δημόσιων μεταφορών και των σιδηροδρόμων.

(30) Μολονότι η επιτάχυνση της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα και της εγκατάλειψης των ορυκτών καυσίμων θα επιφέρει σημαντικό κόστος αναδιάρθρωσης σε διάφορους τομείς, η Ελλάδα μπορεί να κάνει χρήση του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης στις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο. Επιπλέον, η Ελλάδα μπορεί να κάνει χρήση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου+ για τη βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

(31) Υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της Επιτροπής, το Συμβούλιο εξέτασε το πρόγραμμα σταθερότητας 2022 και η γνώμη του [25] αποτυπώνεται στη σύσταση 1 κατωτέρω.

(32) Δεδομένης της στενής διασύνδεσης των οικονομιών των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και της συλλογικής συνεισφοράς τους στη λειτουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, το Συμβούλιο συνέστησε στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ να λάβουν μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω των οικείων σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, για να εφαρμόσουν τη σύσταση σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ. Για την Ελλάδα, αυτό αντικατοπτρίζεται ιδίως στις συστάσεις 1 και 2 κατωτέρω.

(33) Υπό το πρίσμα της εμπεριστατωμένης επισκόπησης της Επιτροπής και της εν λόγω αξιολόγησης, το Συμβούλιο εξέτασε το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων 2022 και το πρόγραμμα σταθερότητας 2022. Οι συστάσεις του βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 αντικατοπτρίζονται στις συστάσεις 1, 2 και 4 κατωτέρω. Οι συστάσεις 1 και 2 συμβάλλουν επίσης στην υλοποίηση της σύστασης για τη ζώνη του ευρώ, ειδικότερα δε της πρώτης, της δεύτερης και της τέταρτης σύστασης. Οι δημοσιονομικές πολιτικές που αναφέρονται στις συστάσεις 1 και 2 συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών που συνδέονται με το υψηλό δημόσιο χρέος και την ατελή εξωτερική επανεξισορρόπηση, διευκολύνοντας παράλληλα την αντιμετώπιση της υψηλής ανεργίας και της χαμηλής δυνητικής ανάπτυξης. Οι πολιτικές που αναφέρονται στη σύσταση 4 συμβάλλουν, μεταξύ άλλων, στην αντιμετώπιση των ευπαθειών που συνδέονται με το υψηλό εξωτερικό χρέος σε μακροπρόθεσμο επίπεδο.

ΣΥΝΙΣΤΑ στην Ελλάδα να λάβει μέτρα το 2022 και το 2023 προκειμένου:

1. Το 2023, να ακολουθήσει συνετή δημοσιονομική πολιτική, περιορίζοντας συγκεκριμένα την αύξηση των εθνικά χρηματοδοτούμενων τρεχουσών δαπανών κάτω από τη μεσοπρόθεσμη αύξηση του δυνητικού προϊόντος, λαμβάνοντας υπόψη τη συνεχιζόμενη προσωρινή και στοχευμένη στήριξη προς τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που είναι περισσότερο ευάλωτα στις αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και προς τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Να είναι έτοιμη να προσαρμόσει τις τρέχουσες δαπάνες στην εξελισσόμενη κατάσταση. Να επεκτείνει τις δημόσιες επενδύσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και για την ενεργειακή ασφάλεια, μεταξύ άλλων με τη χρήση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, του RePowerEU και άλλων κονδυλίων της ΕΕ. Για την περίοδο μετά το 2023, να ακολουθήσει δημοσιονομική πολιτική που θα αποσκοπεί στην επίτευξη συνετών μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών θέσεων και τη διασφάλιση αξιόπιστης και σταδιακής μείωσης του χρέους και δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα μέσω σταδιακής εξυγίανσης, επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων. Με βάση τις μεταρρυθμίσεις που υλοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, να βελτιώσει τον φιλικό προς τις επενδύσεις χαρακτήρα του φορολογικού συστήματος μέσω της θέσπισης συστήματος προαποφάσεων σε θέματα φορολογίας και να επανεξετάσει τη διάρθρωση της φορολογικής επιβάρυνσης των αυτοαπασχολουμένων. Να διασφαλίσει την αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης, διατηρώντας παράλληλα τη δυνατότητα προσέλκυσης των κατάλληλων δεξιοτήτων και της συνέπειας με το ενιαίο μισθολόγιο.

2. Να προχωρήσει στην εφαρμογή του οικείου σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, σύμφωνα με τα ορόσημα και τους στόχους που καθορίζονται στην εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου της 13ης Ιουλίου 2021. Να ολοκληρώσει ταχέως τις διαπραγματεύσεις με την Επιτροπή σχετικά με τα έγγραφα προγραμματισμού της πολιτικής συνοχής για την περίοδο 2021 -2027, ώστε να αρχίσει η εφαρμογή τους. Να ολοκληρώσει τις εκκρεμείς μεταρρυθμίσεις που έχουν επιδιωχθεί στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του κτηματολογίου.

3. Με σκοπό την εξασφάλιση επαρκούς και ισότιμης πρόσβασης στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, να ολοκληρώσει την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης σύμφωνα με το πλαίσιο που τροποποιήθηκε βάσει της ενισχυμένης εποπτείας, συμπεριλαμβανομένης της στελέχωσης όλων των μονάδων πρωτοβάθμιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, της εγγραφής του πληθυσμού και της καθιέρωσης αποτελεσματικού συστήματος υποχρεωτικών παραπομπών των ασθενών από τους γενικούς ιατρούς.

4. Να μειώσει τη συνολική εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων επιταχύνοντας την ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας και υποδομών που καθιστούν δυνατή τη χρήση ανανεώσιμου υδρογόνου. Να αντιμετωπίσει επίσης την εξάρτηση μέσω της εξασφάλισης επαρκούς δυναμικότητας των δικτύων και διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και των διασυνδέσεων αερίου και της διαφοροποίησης των οδών εφοδιασμού με αέριο. Να ενισχύσει το πλαίσιο της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών και να εντείνει τα μέτρα ενίσχυσης της ενεργειακής απόδοσης μέσω μεταρρυθμίσεων και κινήτρων της αγοράς για τη στήριξη της απανθρακοποίησης του οικοδομικού τομέα και του τομέα των μεταφορών, ιδίως με την προώθηση της ηλεκτρικής κινητικότητας.

Βρυξέλλες,

Για το Συμβούλιο Ο Πρόεδρος

Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: Έκθεση χώρας 2022 - Ελλάδα

Υποσημειώσεις (25)